Çalışanların en büyük endişelerinden biri, “Emeklilikte gelirim yaşam standardımı korumaya yetecek mi?” sorusu. Artan yaşam süresi, enflasyon ve iş gücü piyasasındaki değişkenlik, yalnızca SGK emekli maaşına güvenmenin yeterli olmadığını gösteriyor. İşte bu nedenle gündemde olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), bireyler için ek güvence, ekonomi içinse yeni bir tasarruf kaynağı olarak öne çıkıyor.
Bu yazıda neler var?
TES Nedir?
TES, mevcut sosyal güvenlik sistemini destekleyen ikinci basamak bir emeklilik modeli. Çalışanların maaşından belirli bir oranda kesinti yapılır, işveren de bu sisteme katkı sunar ve devlet desteğiyle birlikte bu tutarlar kişisel fon hesabında birikir. Katılımın zorunlu olması ve cayma hakkının bulunmaması, sistemin kalıcılığını garanti altına alırken, fonların profesyonel yöneticiler tarafından değerlendirilmesi birikimlerin uzun vadede değer kazanmasını hedefler.
Neden İhtiyaç Duyuluyor?
TES’in temelinde iki önemli amaç var. İlki, çalışanların emeklilikte yaşayacakları gelir kaybını telafi etmek ve aktif çalışma hayatındaki yaşam standartlarını korumak. İkincisi ise düşük yurt içi tasarruf oranını artırarak ekonomiye uzun vadeli kaynak sağlamak. Böylece bireyler, emeklilikte ikinci bir gelir kaynağına kavuşurken, ülke ekonomisinin sermaye yapısı güçlenir.
Kıdem Tazminatı ile Bağlantısı
Sistemin en çok merak edilen noktalarından biri kıdem tazminatı. Mevcut düzende işverenin her yıl ödediği yüzde 8,33’lük kıdem hakkı, yeni modelde ikiye ayrılıyor. Yüzde 5,33’lük kısmı klasik kıdem tazminatı olarak korunurken, yüzde 3’lük kısmı TES fonuna aktarılıyor. En önemli nokta, TES öncesi kazanılmış tüm kıdem haklarının aynen korunacak olması. Ayrıca mevcut sistemde istifa eden çalışan kıdem tazminatını kaybederken, TES ile birlikte işveren katkısının fonlarda birikmesi sayesinde bu tutar ve getirileri çalışana ait olmaya devam ediyor.
Katılım ve Emeklilik Koşulları
TES’e özel sektörde SGK’lı olarak çalışan herkesin katılımı zorunlu olacak, kamu çalışanlarının da sisteme dahil edilmesi bekleniyor. Emeklilik hakkı kazanabilmek için 60 yaşını doldurmak ve en az 10 yıl prim ödemek gerekecek. Emeklilik döneminde birikimin belirli bir kısmı toplu ödeme olarak alınabilecek, kalan tutar ise düzenli maaşa dönüştürülebilecek. Ayrıca ilk konut alımı, evlilik ya da ağır hastalık gibi durumlarda birikimlerin belli bir kısmına erişim sağlanabilecek.
Çalışanlar İçin Fırsatlar ve Zorluklar
TES, SGK maaşına ek olarak ikinci bir gelir imkânı sunması açısından önemli bir avantaj. İstifa durumunda dahi işveren katkısının korunması, çalışan lehine yeniliklerden biri. Devlet desteği ve fonların getirileriyle birikimlerin hızla büyüme potansiyeli, uzun vadeli refahı güçlendirecek. Ancak sistemin zorunlu oluşu, cayma hakkının olmaması ve fonlara 60 yaş öncesinde sınırlı erişim gibi noktalar, çalışanların finansal esnekliğini kısmen azaltabilir.
Dünyadan Benzer Uygulamalar
Planlanan TES modeli, yalnızca yerel bir reform değil, dünyadaki başarılı örneklerden esinlenen bir yapı. İngiltere, 2012’de hayata geçirdiği “Auto Enrolment” sistemiyle çalışanları otomatik olarak emeklilik fonlarına dahil etti ve bugün milyonlarca kişi ikinci birikim hesabına sahip. Hollanda’da işveren katkılı emeklilik fonları, çalışanlara emeklilik döneminde maaşlarının yüzde 70-80’ini karşılayacak düzeyde gelir sağlıyor. ABD’de gönüllü katılım esasına dayalı 401(k) sistemi, vergi avantajları ve işveren katkısıyla 8 trilyon doları aşan dev bir fon büyüklüğüne ulaştı. Avustralya’da ise “Superannuation” adı verilen modelde işverenler maaşın yüzde 11’ini zorunlu olarak emeklilik fonuna yatırıyor; bugün bu fonların toplam büyüklüğü 3 trilyon doların üzerinde.
Örnekler gösteriyor ki, ikinci basamak emeklilik modelleri sadece bireylerin refahını artırmakla kalmıyor, ülke ekonomilerine uzun vadeli kaynak sağlıyor. Türkiye’nin TES modeli de hem İngiltere’nin otomatik katılım yaklaşımından hem de Hollanda ve Avustralya’nın işveren katkılı modellerinden izler taşıyor.
Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?
Yasal düzenleme henüz Meclis’te kabul edilmediği için kesin tarih belli değil. Güncel beklenti, sistemin 2026 yılının ikinci yarısında hayata geçirilmesi.
Sonuç: Geleceğe Hazırlık Bugünden Başlar
TES, bireyler için emeklilikte daha güçlü bir finansal güvence, ülke ekonomisi için ise sürdürülebilir bir kaynak yaratma potansiyeli taşıyor. Ancak başarısı, fonların şeffaflığına, yönetim performansına ve ekonomik istikrara bağlı olacaktır. Çalışanlar için en kritik adım, finansal okuryazarlıklarını artırmak ve sistemdeki fonları bilinçli şekilde takip etmektir. Çünkü emeklilikte fark yaratacak olan, yalnızca sisteme dahil olmak değil, sistem içinde doğru kararları alabilmek.
