Tokenizasyon: Milyar Dolarlık Yatırım Fırsatları ve Dijital Varlıkların Yükselişi

Son yıllarda finansal alandaki büyük değişimin başrol oyuncuları blok zincir teknolojisi ve tokenizasyon, bireysel yatırımcıların alternatif yatırım araçlarına erişimini kolaylaştırarak yeni olanaklar sunuyor. Boston merkezli idari danışmanlık şirketi Bain & Company’nin güncel bir araştırmasına göre tokenizasyon, bireysel yatırımcıların portföyünde yıllık 400 milyar dolarlık ek gelir yaratma potansiyeline sahip. Bir Ernst & Young araştırmasına göre ise, kurumsal yatırımcıların ve çok varlıklı segment portföy yöneticilerinin %77’si tokenize varlıklara yatırım yapmayı planlıyor. Ayrıca, 2026 yılında kurumsal yatırımcıların portföyünün %10,5’inin tokenize varlıklardan oluşacağı öngörülüyor.

Peki, yatırım dünyasında yepyeni kapıları aralayan bu dönüşüm tam olarak nedir ve nasıl fırsatlar yaratabilir?

Tokenizasyon (Tokenlaştırma) Nedir?

Tokenizasyon, bir varlığın dijital olarak temsil edilmesi ve blok zincir teknolojisi kullanılarak akıllı sözleşmeler aracılığıyla güvenle yönetilmesi anlamına gelir. Bu süreç, bir mülkün, fonun veya başka bir yatırımın dijital bir token olarak kodlanmasını ve bu tokenların blok zincir üzerinde işlem görmesini içerir. Tokenizasyon, yatırım süreçlerini şeffaf, hızlı ve güvenli hale getirir ve yatırımlara erişimi kolaylaştırır.

Örneğin genellikle kurumsal yatırımcılara hitap eden, karmaşık ve yüksek maliyetli süreçlerle dolu alternatif yatırım araçları, tokenizasyon sayesinde daha geniş bir kitleye ulaşırken yatırım ortamı demokratikleşir ve yatırımcıların daha düşük maliyetlerle çeşitli varlıklara yatırım yapmalarını sağlanır.

Bunun bir göstergesi olarak Bain & Company tarafından yapılan araştırma, tokenizasyonun bireysel yatırımcılar arasında büyük bir potansiyel yarattığını ortaya koyuyor: Alternatif yatırımlara ayrılan bireysel sermaye oranı şu anda yaklaşık %5 iken, bu oranın tokenizasyon sayesinde %20’lere çıkabileceği öngörülüyor. Bu durum, yıllık 400 milyar dolarlık ek gelir anlamına geliyor​.

Tokenizasyonun Türleri Nelerdir?

Reel veya finansal varlıkların dijitalleştirilmesi olan tokenizasyon, çeşitli türlerde uygulanabilir:

• Zincir Dışı Varlık Tokenizasyonu (OCA): Fiziksel veya dijital varlıkların blok zinciri üzerinde temsil edilmesini ifade eder.
• Gerçek Dünya Varlıklarının Tokenizasyonu (RWA): Gayrimenkul ve sanat eserleri gibi fiziksel varlıkların dijital tokenlarla temsil edilmesiyle değer transferi sağlanır. (En büyük ve en likit olmayan varlık sınıflarından biri olarak gayrimenkul, çoğu zaman büyük bir projeye yatırım veya bazen de milyonlarca dolarlık sermaye gerektirir. Sanat piyasası, değerli eserlerin likidite eksikliği bilinen bir diğer yatırım alanıdır.)
• Finansal Varlıkların Tokenizasyonu: Hisse senetleri, tahviller ve yatırım fonları gibi finansal enstrümanların dijital token olarak sunulmasıdır​.

Tokenizasyon Terimleri Sözlüğü

Yatırım dünyasında oyunun kurallarını değiştiren tokenizasyon finansal terminolojiyi de etkilemiştir:

• Token: Bir varlığı veya değeri dijital olarak temsil eden veri parçası.
• Detokenizasyon: Bir tokenin, temsil ettiği orijinal varlığa geri dönüştürülmesi işlemi. (Detokenizasyon yalnızca orijinal tokenizasyon sistemi tarafından yapılabilir. Orijinal sayıyı yalnızca tokenden elde etmenin başka bir yolu yoktur. Tokenlar tersine çevrilemez çünkü token ile orijinal numarası arasında önemli bir matematiksel ilişki yoktur.)
• Şifreleme (encryption): Verilerin matematiksel olarak değiştirildiği ancak orijinal örüntüsünün yeni kodda hala mevcut olduğu bir işlem. Şifrelemenin, tokenizasyonla karıştırılmaması gerekir, şifrelenmiş verilerin uygun anahtarla şifresi çözülebilir.
• Akıllı Sözleşme: Blok zincir üzerinde otomatik olarak yürütülen ve işlemleri güvence altına alan dijital sözleşme.
• Likidite: Yatırım varlıklarının kolayca nakde çevrilebilirliği.
• RWA (Real World Asset): Fiziksel dünyada var olan varlıkların blok zinciri üzerinde dijital olarak temsil edilmesi​.

Finansta Oyunun Kuralları Nasıl Değişiyor?

Yüzyıllardır geleneksel yatırım dünyasında büyük gayrimenkul projeleri, sanat eserleri ya da ticari işletmeler gibi değerli varlıklara sahip olabilmek, genellikle sadece büyük yatırımcıların ulaşabileceği bir ayrıcalıktı. Ancak dijital dönüşümün ışığında, tokenizasyon, varlıkların daha küçük parçalara bölünmesini ve bu parçaların blok zinciri üzerinde kolayca alınıp satılmasını mümkün kılıyor.

Tokenize Gayrimenkuller ile Yeni Bir Dönem

Tokenizasyon, büyük finansal oyuncuların ilgisini çeken ve hızla büyüyen bir alandır. JPMorgan Chase, HSBC, Citi ve BlackRock gayrimenkul alanında tokenizasyon projeleriyle önemli adımlar atmıştır. Bu projeler, gayrimenkul varlıklarının daha erişilebilir, likit ve yönetilebilir hale gelmesini sağlamayı amaçlamaktadır:

• Onxy by JPMorgan: gayrimenkul mülklerinin tokenizasyonunu sağlayarak daha hızlı işlem ve şeffaf mülk yönetimi sunmaktadır. ABD hazine bonolarını, ipotek destekli menkul kıymetleri ve nakit parayı JPM Coin biçiminde tokenlaştıran platform, 2023 Mayıs’ında açıklana en son veriye göre günlük 2 milyar dolara kadar işlem yapıyor.
• Citi Token Services: Gayrimenkul menkul kıymetlerinin tokenizasyonuna odaklanarak, işlem maliyetlerini düşürmeyi ve likidite sağlamayı hedefliyor. Bu, yatırımcılar için daha verimli işlem olanakları sunabilir.
• HSBC Digital Custody: Tokenize edilmiş gayrimenkul varlıklarının güvenli saklama hizmetleri sunarak, bu varlıkların güvenliğini artırmakta. Bu platform, özellikle kurumsal yatırımcılar için tasarlanmış olup, dijital varlıkların güvenliğini artırmayı hedeflemektedir. HSBC, 2024 yılında bu platformu daha da genişleterek, tokenize edilmiş menkul kıymetler ve fiziksel altın gibi varlıkların saklanmasını da içerecek şekilde hizmetlerini çeşitlendirmeyi planlamaktadır.

Tokenizasyonun Yatırım Dünyasındaki Rolü

Tarihsel olarak yüksek giriş sermayesi ve karmaşık operasyonel süreçlere sahip olan araçlara bireysel ölçekte yatırım yapma kapıları tokenizasyon ile açılır. Bu sayede, daha geniş bir yatırımcı kitlesi, daha fazla varlık sınıfına daha düşük maliyetlerle sahip olabiliyor.

Örneğin, Eurobond yatırımlarında 100 bin dolarlık minimum tutar, bireysel yatırımcılar için önemli bir engel teşkil ediyor. Ancak tokenizasyon teknolojisi sayesinde bu baraj aşağı çekilebilir. Böylece yurt dışında yaşayan Türklerin ve yabancı yatırımcıların Türk eurobondlarına olan ilgisi artabilir. Daha önce Japon bireysel yatırımcıların Türk bonolarına yatırım yaptı ve bu süreçte genellikle birkaç aracı kurum kullandılar. Bu alanlarda doğrudan yatırımın mümkün hale gelmesi, Türkiye’nin ve yerel şirketlerin borçlanma maliyetlerini düşürebilir.

Tokenizasyonun Faydaları

Tokenizasyon, varlıkların daha geniş kitlelere daha kolay ve konforlu ulaşmasını sağlayarak benzersizdir:

• Gelişmiş Güvenlik: Tokenlar, özel verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar. Tokenlaştırılmış veriler, bilgisayar korsanları için daha az değerli hale gelir ve ekstra bir güvenlik katmanı sunar.
• Esneklik ve Maliyet Verimliliği: İşletmeler, işlem maliyetlerini azaltabilir ve ödeme süreçlerini hızlandırabilir.
• Likidite Artışı: Tokenlar, varlıkların daha küçük parçalara bölünmesini ve yatırımcılar arasında kolayca transfer edilmesini sağlar.
• Kısmi Mülkiyet: Tokenizasyon sayesinde, yüksek değerli varlıklar küçük parçalara bölünerek daha geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşabilir.
• Değer Artışı: Yeni yatırım ürünleri ve pazarları oluşturur. Kurumlar, geleneksel varlıkları dijital tokenlara dönüştürerek yeni gelir modelleri yaratabilir ve mevcut varlıkların değerini artırabilir.

Tokenizasyon Kimler İçin? Tokenizasyonun Kullanımı

Tokenizasyonu kullanan örnekler arasında Visa ve Mastercard (finans), PayPal ve Stripe (e-ticaret), Epic Systems ve Cerner (sağlık), Walmart ve Target (perakende), Aflac ve State Farm (sigorta), Sosyal Güvenlik İdaresi ve IRS (hükümet), IBM ve Microsoft Azure (bilişim), Verizon ve AT&T (telekomünikasyon) yer alır.

Tokenizasyon, birçok sektöre veri güvenliğini artırmanın yanı sıra, uyum sağlama ve müşteri güvenini artırma gibi önemli avantajlar da sunar. Örnek olarak:

E-ticaret: Çevrim içi alışverişlerde yaygın olarak kullanılır.

Finans ve Bankacılık: Kredi kartı verileri tokenlaştırılır. Mobil cüzdanlar ve diğer dijital ödeme sistemleri tokenizasyon kullanır. Sigorta şirketleri de müşteri bilgilerini korumak ve dolandırıcılığı azaltmak amacıyla tokenizasyonu tercih eder.

Sağlık: Hastaların kişisel ve tıbbi bilgilerini korumak için tokenizasyon uygulanır. Bu, sağlık sigortası gibi düzenlemelere uyum sağlamak açısından önemlidir.

Perakende: Müşteri sadakat programları ve işlem güvenliği için tokenizasyon, perakendeciler tarafından kullanılmaktadır.

Hükümet ve Kamu Sektörü: Vatandaşların kişisel verilerini korumak için, özellikle kimlik bilgileri gibi hassas veriler için tokenizasyon kullanılır.

Bilişim Teknolojileri ve Telekomünikasyon: Veri güvenliği ve gizlilik çözümleri sunan firmalar, tokenizasyon teknolojisini ürünlerinde kullanır.

Tokenizasyondan Daha İyi Faydalanmak için Neler Yapmalı?

Tokenizasyonun sunduğu avantajlar kadar, çeşitli zorlukları vardır:

• Tokenizasyonun başarılı bir şekilde uygulanması için eğitim, likidite, erişim ve operasyonel engellerin aşılması gerekiyor.
• Tokenlaştırılan varlıkların zincirler arasında güvenli bir şekilde transfer edilebilmesi ve bu süreçte veri senkronizasyonunun sağlanması kritik öneme sahiptir.
• Ayrıca, tokenların farklı blok zinciri ağları arasında likiditenin kilidini açacak bir ekosistem oluşturulması gerekmektedir.

Sonuç: Gelecek, Tokenizasyonun Yükselişi ile Şekillenecek

Tokenize varlıklar sayesinde gelen avantajlar, sadece bireysel yatırımcılar için değil, aynı zamanda fon yöneticileri ve dağıtımcılar için de büyük fırsatlar sunuyor. Tokenizasyonun finans sektöründe daha fazla benimsenmesiyle birlikte, alternatif yatırımların demokratikleşmesi ve sektördeki gelirlerin artması kaçınılmaz. Startup’lar ve halka açık olmayan şirketler, potansiyel yatırımcılara ve likiditeye daha hızlı ve zahmetsiz erişim sağlayabilir. Fon yöneticileri, varlık yöneticileri ve dijital platformlar, bu dönüşümde liderlik yaparak, tokenizasyonun sunduğu avantajlardan yararlanabilir. Gelecekte, özel sermaye fonları, gayrimenkul veya sanat eserleri gibi varlıkların tokenlaştırılması, daha fazla yatırımcının bu varlıklara erişimini sağlayabilir ve küresel sermaye fırsatlarının kilidini açabilir. Bu dönüşüm sürecinde yer almak, erken hareket eden şirketler için büyük bir rekabet avantajı sağlayabilir.