Para Hakkında Muhtemelen Hiç Bilmediğiniz İlginç Gerçekler

Para, dünyanın en eski medeniyetlerinden bugünün dijital çağına kadar, insanlık tarihinin en önemli keşiflerinden biri… Çoğu insan için sadece harcama, biriktirme ve yatırım yapma gibi temel işlevlerden ibaret ancak bu finansal aracın ardında, tarih boyunca şekillenmiş, kültürlere ve uygarlıklara yön vermiş, ilginç ve şaşırtıcı birçok gerçek gizli.

Bu yazıda, paranın belki de daha önce hiç duymadığınız ilginç yönlerine değineceğiz. Banknotların tarihinden, paranın kökenine kadar uzanan bu keşif, size para kavramına farklı bir bakış açısı sunacak. İşte paranın bilinmeyen ve hayranlık uyandıran detayları!

1. Bol Sıfırlı Dolarlar da Vardı

Bir dönem 500’lük, 1000’lik, 10.000’lik ve 100.000’lik ABD Doları banknotları vardı. 18. yüzyıldan itibaren kullanılıp bugünkü anlamda ulusal resmiyetlerini altın standardının yürürlükten kaldırılmasıyla kazandılar. 100.000 Dolarlık banknot yalnızca Federal Rezerv Bankaları ve ABD Hazine Bakanlığı arasında transferler için kullanılabiliyordu. Benzer şekilde 10.000 Dolarlık banknot, özellikle büyük şirketler ve zengin tüccarlar arasında kullanılabiliyordu. Bu “bol sıfırlı” banknotlar, daha sonra vergi kaçakçılığı, kara para aklama ve yasa dışı büyük işlemler gibi suçların yaygınlaşmasıyla birlikte, ABD hükümeti tarafından 1969’da dolaşımdan kaldırıldı.

2. “Oversize” Banknotlar

Malezya’nın Bağımsızlığının 60. Yıldönümünü kutlamak için 2017’de basılan 600 Ringgitlik hatıra banknotu, 370 x 220 milimetre (37 x 22 cm) ölçüsüyle Guinness Rekorlar Kitabı tarafından dünyanın en büyük yasal ödeme banknotu olarak kabul edilir. Hatıra parası olmayıp düzenli dolaşımdaki en uzun banknot ise Vietnam’dandır. 2000li yıllardan itibaren kullanılan 100.000 Vietnam Dongu değerindeki banknot, 170 mm x 82 mm (17 cm x 8,2 cm) boyutları ile dünya genelindeki yaklaşık 150 mm uzunluğunda olan banknotlar arasında dikkat çekicidir.

3. Mini Banknot!

Para, boyut olarak da ilginç değişiklikler geçirmiştir. Dünyanın en küçük banknotu, 1917 yılında Romanya tarafından basılan 10 Bani banknotudur. Sadece 27,5 x 38 mm (2,7 cm x 3,8 cm) boyutlarında olan bu banknot, günümüz banknotlarına kıyasla oldukça küçüktü. Boyutu nedeniyle kolayca kaybolabilecek kadar küçük olan bu banknot, hala koleksiyoncuların gözdesi.

4. Devasa Madeni Paralar

Çoğumuz madeni paraların küçük ve hafif olduğunu düşünürüz, ancak Avustralya bunu tersine çevirdi. 2012 yılında Avustralya Perth Mint, tam 1 ton ağırlığında, 80 cm çapında ve 12 cm kalınlığında dev bir altın madeni para bastı. Bu madeni para 99.99 saf altından yapılmış olup, nominal değeri 1 milyon Avustralya Doları olarak belirlenmiştir. Ancak içindeki altının değeri bunun çok üzerinde!

5. Evlilikte Keramet Var!

Paranın İngilizcesi ‘Money’nin kelime kökü, birçok folklörde yer alan evlilikte keramet olduğu inancına uygun şekilde Antik Roma’nın Evlilik Tanrıçası Juno Moneta’dan gelir. Roma mitolojisinde tanrıların kralı Jüpiter’in eşi Juno Moneta, koruma tanrıçası olarak da bilinir. Antik Roma’da aynı zamanda para basımının yapıldığı yer olan tapınak da onun adını taşırdı. Bu nedenle, Latince “moneta” kelimesi zamanla “para” anlamında kullanılmaya başlandı. Latince “moneta” kelimesi, eski Fransızcaya “moneie” olarak geçti, orta İngilizcede “moneye” olarak yazıldı, modern İngilizcede “money” olarak sadeleşti ve bugünkü anlamını kazandı.

6. Paraya Adını Yazdırdı, Resmini Kazıttı

Kraliçe II. Elizabeth, herhangi bir kişiden daha fazla para biriminde görünme rekorunu elinde tutuyor. Portresi sadece İngiltere’de değil, Commonwealth ülkeleri ve 30’dan fazla farklı ülkenin para biriminde yer aldı. Birleşik Krallık’ta Kraliçe 2. Elizabeth’in 70 yıllık döneminin sonlanması sonrası Kral 3. Charles’ın portresinin bulunduğu banknotlar Temmuz 2024’te dolaşıma girdi.

7. Parfümlü Paralar

Paranın sadece değerli değil, aynı zamanda kokulu olabileceğini biliyor muydunuz? Kanada, 2017 yılında dolaşıma sürdüğü yeni polimer banknotlarıyla büyük bir sürpriz yaptı. 10 Dolar’lık banknotların bazıları, jakuzi ve akçaağaç şurubunun tatlı kokusunu yayıyordu. Ancak bu parfümlü banknotlar halk arasında kısa sürede dikkat çekti ve Kanada Merkez Bankası resmi olarak bu paraların parfümlü olmadığını açıkladı. Yine de birçok insan, bu banknotların tatlı bir koku yaydığını iddia etmeye devam etti.

8. Bir Doları 4 Bin Kez Katlayabilirsiniz

ABD Dolarının %75 pamuk ve %25 ketenden oluşan kağıdı, eşit şekilde dağılmış çeşitli uzunluklarda sentetik liflere sahiptir.  Normal şartlar altında, kağıtlar sıkça katlandığında kolayca yırtılabilir veya bozulabilir. Ancak lif yapısı sayesinde dolar banknotlarını yırtmak için 4 bin kez ileri ve geri katlama yapmak gerekir. Buna karşın ABD Dolarını kırışıklığını gidermek için de banknotu ütüleyebilirsiniz (koruyucu bir katman yardımıyla yapmaya dikkat edin). Ek bir bilgi olarak, Türk Lirasının orijinal banknot kâğıdı, %100 pamuk elyafından üretilmiştir.

9. Romalılar Tuzu Bir Ödeme Biçimi Olarak Kullandılar

Antik Roma’da tuz hem gıda koruyucusu, lezzet artırıcı ve ilaç yapımı gibi işlevlerde kullanılması hem de zor bulunan bir kaynak olması nedeniyle büyük bir değere sahipti ve tıpkı para gibi takas sistemlerinde kullanılırdı. Romalılar, askerlerine tuz tedarik etme karşılığında bir ödenek verirlerdi. Hatta bu ödenek, Latince’de “tuz” anlamına gelen sal kelimesinden gelen “salarium” kelimesi ile adlandırılırdı ve bu kelime, askerlerin aldığı ödemeye karşılık geliyordu.

10. Dünyanın En Güçlü Para Birimi

Kuveyt’in resmi para birimi olan Kuveyt Dinarı, dünyanın en değerli para birimi olarak kabul edilmektedir. Bunda , Kuveyt’in büyük petrol ihracatıyla sağlanan istikrarlı ekonomisi, Kuveyt Dinarı’nın (KWD) piyasa dalgalanmalarından korunmasını sağlayan sabit döviz kuru, yabancı yatırımı çeken siyasi istikrar ve Kuveyt Merkez Bankası’nın KWD arzını titizlikle kontrol etmesi gibi faktörler etkili olduğu belirtiliyor.