Blokzincirin sadece finansal işlemleri nasıl daha güvenli ve verimli hale getirdiği değil, aynı zamanda bilgi yönetimi ve depolaması açısından tarihi bir dönüşüm sağladığı da bir gerçek. İşte bu teknolojinin potansiyellerini anlamamıza ve gelecekteki etkilerini öngörmemize yardımcı olacak bir düşünce yolculuğu. Erkan Öz, FK Blog için kaleme aldı…
Bu yazıda neler var?
Blokzincir Neden Tarihi Bir Buluştur?
Blokzincir, yazının icadı kadar sarsıcı bir buluştur. Yazı olmadan binlerce sene öteye nesilden nesle kalıcı bilgi aktaramaz sadece ezberleyebildiğiniz kadar veriye ulaşabilirsiniz. Yazı özellikle borç kayıtlarının işlenmesi için icat edildi. Büyük Sümer piramitleri ‘Zigguratlar’ hem dini merkez hem de yiyecek deposuydu. Bolluk devrinde Sümerliler fazla ürünü piramitlere götürüp borç verir kıtlık devrinde ise tapınaktan borç alırdı. İşte yazı öncelikle Ziggurata kim ne verdi, kim piramitten ne aldı, ne kadar zaman için aldı vs kayıtları tutmak için kullanıldı. Yazı ile binlerce kil tablete işlenen veriler yine piramitlerde yöneticilerin kontrolünde merkezi olarak kayıt altına alınıyordu.
Yazı çok faydalı fakat bir o kadar da pahalı bir buluştu. Büyük tapınakların inşası, binlerce okuma-yazma bilen personel, eğitim için zaman vesaireye ihtiyaç vardı. Bu nedenle o devirde tarihin en yüksek faiz oranları uygulanmıştır.
Günümüzde de merkezi bilgi depolama ve işleme süreci daha etkin fakat aynı temel mantıkla devam ediyor. Şehir merkezlerinde artık piramitler değil bankalara ait gökdelenler var. Okuma yazma bilen yönetici ve rahiplerin yerini finansal okuryazarlığı yüksek başka yönetici ve bankacılar aldı. Veriler piramitlerde değil bu defa gökdelenlerde ya da başka ‘data center’larda yine merkezi olarak tutuluyor. Benzer şekilde çok kıymetli arazilere, büyük büyük binalara, çok pahalı inşaat faaliyetlerine, uzun yıllar eğitilmesi gereken yüksek maaşlı 10 binlerce personele ihtiyaç duyuluyor.
Blokzincirin Önemi Nedir?
Blokzincir, günümüzün klasik merkezi ve hala aşırı pahalı kıymetli bilgi depolama işini son derece ucuz hale getirir. Nasıl yazı ilk olarak borç kayıtları tutmak için icat edildiyse blokzincir de ilk olarak para kaydı için Bitcoin olarak kullanıldı. Örneğin bugün klasik merkez bankaları en kıymetli arazilere inşa edilmiş devasa binalarda, şubelerde, binlerce personel ile çalışıyor. Bunların yemesini, içmesini, ulaşımını, ailelerinin geçimini ve en önemlisi yıllar süren yoğun eğitimini masraf olarak karşılamak durumundayız. Hatta merkez bankasına güven sağlayabilmeniz için 100 binlerce ve bazen milyonlarca askeri olan ordular beslemek zorundayız. Oysa Bitcoin’de bunların hiçbirine ihtiyaç yok. Bitcoin madenciliği için yapılan, düşmanların diline doladığı harcamalar, şu saydıklarım yanında devede kulak kalıyor.
Aynı durum kıymetli bilgi ya da evrak tutması gereken bütün kurumlar için geçerli. Tapu kayıtları, kimlik bilgileri, telif hakları ve yine banka borsa vs tüm para haricindeki finansal kayıtlar için de günümüzde aynı merkezi ve aşırı pahalı sistemi kullanıyoruz. Basit bir tapu belgesi almak için her ilde ve ilçede binalar binlerce personel vb bulundurmak zorundayız. O tapu belgesinin ya da basit bir diplomanın bir kopyasını çıkarmak için de yine binlerce binada çalışan on binlerce noter personeli istihdam ediyoruz.
İşte blokzincir bu tip pahalı altyapıların tamamına ihtiyacı ortadan kaldıran bir teknoloji.
Blokzincir Bunu Nasıl Başarıyor?
Örneğin 1 Ocak 2009’da kurulmuş 1 milyon müşterisi olan bir bankamız olsun. Bu banka kuruluş tarihinden itibaren bütün işlemlerin kayıtlarını tek bir merkezde tutar. En iyi ihtimalle kayıtların birkaç yedek kopyası sağlam bir yerde saklanır. Siz bankanızda bir işlem yapmak istediğinizde hep o merkeze bağlanıp oradan onay alır ve ancak bu şekilde işleminizi gerçekleştirebilirsiniz. Mesela telefonunuzdaki banka uygulaması verileri tutmaz. Sadece sizi lokalinizden merkeze bağlar.
Blokzincir teknolojisi ise 1 milyon müşterinin hepsinin, bankada başlangıçtan beri meydana gelen tüm işlemlerin verisini kendi lokalinde tutabilmesini sağlar. Böylece herkes sistemdeki tüm önemli verileri görür.
Blokzincirin Faydası Nedir?
Klasik sistemde Ali, Veli’ye para göndermek istediğinde örneğin banka uygulamasından merkeze talimat verir, ‘merkez’ yani o koca koca binalar, şubeler, binlerce personel vs onay verirse işlem gerçekleşir. Oysa blokzincirde herkes kimin hesabında ne kadar para olduğu, başlangıçtan itibaren hangi işlemler yapıldığı gibi bilgilere önceden sahiptir. Bu durumda Ali’nin 10 lirası Velinin 2 lirası varsa ve Ali, Veliye 5 lira gönderdim derse; Ali’nin hesabının 5’e düşeceği ve Velinin hesabının 7’ye çıkacağını herkes zaten bilir. Bu durumda merkezden onay almaya yani merkez dediğimiz o aşırı pahalı yapılara ihtiyaç yoktur.
İşte blokzincir dünya çapında yıllar içinde 100’lerce trilyon dolarlık harcamayı bu şekilde gereksiz hale getireceği için çok kıymetli. Şu an pek kimse farkında değil ancak blokzincir bilgi ekonomisinin adeta otoyollarını ve demiryollarını döşüyor. Nasıl para ve sanayi ekonomisi kurulurken yollar, kanallar ve özellikle demiryolları kıymetli olmuş buralara uzun vadeli yatırım yapanlar çok kazanmışsa, bugün blokzincir yatırımlarını da böyle değerlendirmek gerekiyor.
Bütün bu gerçeklerin farkında değilseniz elbette kripto varlıkların kumar olduğunu, blokzincirin milletleri oylamak ya da soymak için icat edilmiş boş hatta sahte bir teknoloji olduğunu düşünebilirsiniz. Tabi bu şekilde inananlar kimlerin blokzincir teknolojisine gerçekten yenilikler yaptığına değil hangi coin’in nasıl inanılmaz şekilde yükseldiğine, hangi ünlünün hangi coin’i ön plana çıkardığına bakar ve günün sonunda hüsrana uğrar. Kriptoya yatırım değil kumar gibi yaklaşanlar yükselen ve neden yükseldiği de açıklanamayan coin vb’lerinin peşine takılır, büyük düşüşler olduğunda da ‘kasa daima kazanıyor diye’ lanet edip piyasaları en olmayacak zamanda terk ederler. Oysa blokzincir teknolojisinin kalıcı olduğunu ve günümüzden çok daha değerli noktalara ulaşacağını bilenler büyük düşüşleri alım fırsatı olarak değerlendirir.
Blokzincir Teknolojisinde Gerçekten Yenilik Yapmak Nasıl Olur?
Mesela Bitcoin gibi enerji harcayanlar yerine yeni enerji harcamayan blokzincirler icat etmek ya da daha hızlı veya daha güvenli blokzincirler üretmek, bu sektöre hakikaten daha etkin çalışacak yenilikler getirmek demektir. Yatırımcı iseniz işte bu tip uzun vade değer üretecek gelişmeleri takip etmelisiniz. Kumarbazlar ise daha çok fiyatı yani hangi coin ne kadar yükselmiş hangisi ne kadar düşmüş vb verileri takip eder. Birçok kumarbaz ‘oynadığı’ coin’in tam olarak ne iş yaptığını bile bilmez. Yatırımcı kripto döngülerine ya da teknik analize göre zaman zaman portföyünü büyütüp küçültür. Portföyünü 2 yıl sonra ya da 5 yıl sonra hatta 10 yıl sonra nerede olurum diye projeksiyon yaparak oluşturur ve zaman zaman yeniler. Kumarbaz ise çok kısa sürede zengin olma hayali ile sürekli ne işe yaradığını bilmediği bir coin’den diğerine zıplar. Fiyatlar arttığında aşırı coşku ile yükselir, düştüğünde ise derin depresyon ve bunalım yaşar. Piyasalarda çoğunluğun kaybettiği sadece azınlığın kazandığı söylenir. Bu önerme büyük ihtimalle doğrudur, çünkü yeterince bilgi sahibi olmayanların ve kumarbazların sayısı, yatırımcılardan kat kat fazladır.
Erkan Öz
