Dijitalleşme ve yapay zekâ, iş yapma şekillerini değiştirirken başarıya ulaşma yollarını da yeniden tanımlıyor. ‘Likit beceriler’, yani değişen koşullara uyum sağlama ve yeni bilgilere adaptasyon yeteneğiyle edinilen yetkinlikler, iş dünyasının yeni normallerinden biri haline gelmiş durumda. Bu bağlamda, iki ana kavram öne çıkıyor: polimatlık ve generalistlik. İş hayatında başarının hangisinden geçtiği son dönemin tartışılan konularından. Gelin, bu iki kavramı global iş dünyasından örneklerle derinlemesine inceleyelim.
Bu yazıda neler var?
Polimatlık: Esneklik ve Çok Yönlülüğün Gücü
Henüz Türkçe’de tam karşılığı olmayan “polymath / polimat” terimini çeşitli kaynaklar “birden fazla alanda uzmanlaşmış kişi” olarak tanımlarken, bazıları ise “çok bilen ve birçok iş yapabilen” anlamına gelen “hezarfen” ifadesiyle tanımlıyor. Tarihte Müslüman Türk Bilgini Ahmet Çelebi’ye ‘Hezarfen’ ön ismini kazandıran belki de bu özelliğiydi. Rönesans’ın efsanevi karakteri Leonardo da Vinci de tarihin ünlü polimatlarından bir diğeri. Peki polimat olmak modern iş dünyasında ne anlama geliyor?
İş hayatında polimatlık birden fazla alanda uzmanlık kazanmayı ifade ederken, likit beceriler bu uzmanlıkların sürekli evrilmesi gerektiğini işaret ediyor. Son dönemde kariyer gelişimi alanında yapılan araştırmalar, polimat bireylerin ancak likit becerilere sahip olduğunda uzmanlaştığı alanlardaki gelişmeleri, akımların hızına uyumlu şekilde takip edebileceğine işaret etmektedir.
Polimatlığın Artı Değerleri:
- Yaratıcı Problem Çözme: Farklı disiplinlerde bilgi sahibi olan polimat bireyler, alışılmadık sorunları çözme konusunda yaratıcı yollar bulabiliyor. Musk, bir yandan elektrikli otomobil endüstrisini Tesla ile baştan şekillendirirken, diğer yandan SpaceX ile uzay teknolojilerinde devrim yaratıyor. Bunun yanı sıra, yenilenebilir enerji sektöründe de SolarCity aracılığıyla ciddi adımlar atıyor. Farklı disiplinlerde derinlemesine bilgi sahibi olması ve bu bilgileri harmanlayarak inovasyon yaratabilmesi, Musk’ın polimatlığına güzel bir örnek olabilir. Musk’ın Tesla’da yaşadığı batarya sorunlarını çözmek için uzay mühendisliğindeki bilgilerini kullanması, çapraz disiplinlerin nasıl işe yaradığını gösteriyor.
- Sektörlerarası Beceriler: Polimat bireyler, farklı sektörlerde rahatça çalışabilme yeteneğine sahiptir. Bunun bir diğer güzel örneği Steve Jobs olabilir. Jobs, teknoloji dünyasında derinlemesine bilgi sahibiydi ama aynı zamanda pazarlama, tasarım ve sanat gibi alanlarda da yetkinliği vardı. Bu multidisipliner yaklaşımı, Apple’ı dünyanın en değerli şirketlerinden biri haline getirdi.
- İnovasyonun Kilidi: Farklı alanlarda uzmanlaşmış olanlar, bu bilgileri birleştirerek yenilikçi projeler ortaya koyabiliyor. Jobs’ın iPhone tasarımında teknolojiyi sanatla birleştirmesi, polimat bireylerin nasıl fark yarattığına dair bir başka önemli örnek olabilir.
Generalistlik: Belirli Bir Alanda Uzmanlaşma
Generalistler, tek bir konuda tam anlamıyla yoğunlaşmış bireyler olarak tanımlanabilir. Derinlemesine bilgi sahibi oldukları belirli bir alanda bilgi, kapasite birikimi geliştirirler ve o alanda uzmanlaşırlar. Bu uzmanlaşma, onları belirli görevlerde ve spesifik projelerde vazgeçilmez hale getirir. Yine tarihten örneklerle antik dönemde felsefe alanındaki kuruculuğunun yanında Büyük İskender’e eğitim veren Aristoteles; buhar makinesi üzerine yaptığı geliştirmelerle tanınan ve Sanayi Devrimi’nin önde gelen figürü James Watt bu alanda anılabilir.
Generalist Olmanın Dinamikleri:
- Derin Uzmanlık: Generalistler tek bir alanda kapsamlı bilgiye sahip oldukları için uzmanlık gerektiren sorunların çözümünde kilit rol oynarlar. Örneğin, Sheryl Sandberg’in Facebook’taki COO rolündeki başarısı, teknoloji ve operasyon alanındaki derin uzmanlığından kaynaklanmaktadır.
- Güvenilirlik: Tecrübeleri doğrultusunda hızlı ve doğru karar alma becerisine sahip olan generalistler, şirketlerin stratejik kararlarında güvenilir bir kaynak olurlar. Starbucks’ın eski CEO’su Howard Schultz, kahve perakendeciliği alanında derinleşmiş bir iş insanıdır. Starbucks’ı dünya çapında bir marka haline getirip kahve kültürünü küresel ölçekte dönüştüren Schultz ile şirket, kahve perakendeciliği ve müşteri deneyimi üzerine lider oldu.
Polimatlık ve Generalistlik Arasındaki Farklar
- Derinleşme ve Yüzeysellik: Polimatlar, birden fazla alanda bilgi ve beceri sahibi olurlar. Generalistler, spesifik bir alanda derin bilgiye sahiptir.
- İnovasyon Kapasitesi: Polimatlar, farklı alanlardaki bilgileri birleştirerek yenilikçi ve farklı düşünme yetisine sahiptirler. Generalistler, ilgi alanlarındaki tecrübeleriyle güven verirler.
- Adaptasyon Yeteneği: Polimatlar, multidisipliner yetkinlikleriyle değişen koşullara hızlı uyum sağlarlar. Generalistler, kurumlar için uzun vadeli analitik ve stratejik katkılarıyla öne çıkarlar.
Polimatlık vs. Generalistlik… Bir CV’ye Nasıl Yansımalı?
CV’nizi şekillendirirken, hangi profilin sizin için daha uygun olduğunu belirlemek önemlidir. Polimat mı, yoksa generalist mi? Kendi süper gücünüzü keşfetmek için kariyer hedeflerinizi, iş aradığınız sektörleri ve hangi tür rollerde başarılı olabileceğinizi değerlendirin.
Eğer geniş bir yetenek seti ve özel bilgi gerektiren pozisyonların size uygun olduğunu düşünüyorsanız, polimat özelliklerinizi öne çıkarmak doğru olacaktır. Diğer taraftan derinlemesine uzmanlık ve spesifik bir alanda deneyim gerektiren pozisyonlara başvuruyorsanız, generalist yaklaşıma uygun özelliklerinizi vurgulamanın faydası olabilir.
Kişisel yatkınlıkların yanı sıra, sektörel gelişmeler ve gereksinimleri de göz önünde bulundurmak önemlidir.
Polimat mı Generalist mi, Hangisi Daha Değerli?
Unutmayın, hem polimat hem de generalist olmak kendi başına bir süper güçtür ve her iki profilin de farklı avantajları vardır.
Dünya Ekonomik Forumu tarafından hazırlanan ve merak, yaşam boyu öğrenme, esneklik, çeviklik gibi sosyo-duygusal becerilerin artan önemini vurgulayan Future of Jobs Report 2023’e göre, karmaşık iş ortamlarında gezinmek için çeşitli beceri setlerinden yararlanabilenler avantajlıdır.
Buna karşın, derin uzmanlığın kurumlarda inovasyon ve verimliliği artırmadaki değerini tartışan Harvard Business Review 2023 makaleleri de uzmanların genellikle gözden kaçırılabilecek içgörü ve çözümler sağlamakta yetenekli olduğuna dair görüşler ortaya koydu.
Bu bağlamda, Jeff Bezos‘un ünlü sözü de dikkate değer:
“200 milyar dolarlık bir şirket olabilmemiz için giysi ve yiyecek satmayı öğrenmeliyiz.”
Bezos, dünyanın en büyük e-ticaret hikayesini yazarken lojistik, perakende teknoloji ve dijital medya gibi birbirinden çok farklı dinamiklere sahip alanlarda başarılı bir strateji geliştirmekte hem generalistleri hem polimatları doğru konumlandırmıştı. Nitekim her iki yaklaşımın da iş dünyasında başarılı örnekleri mevcut.
Sonuç: İş Dünyasında Başarı İçin Hangisi?
Sonuç olarak, iş dünyasında başarıya ulaşmak için her iki yaklaşımdan da dersler çıkarmak mümkün. Polimatlık ve generalistlik arasındaki ayrım çizgileri günümüzde giderek daha da silikleşiyor. Hem polimatlar hem de generalistler, sürekli öğrenmeye ve değişime açık olduklarında gerçek başarıya ulaşabilirler. Özellikle teknoloji ve yaratıcı endüstrilerde polimat olmak sizi avantajlı kılabilir, ancak generalistlik de güçlü bir koz olabilir.
Hangi beceri setinin sizi daha ileriye taşıyacağını belirlemek, çalıştığınız sektörün ihtiyaçlarına bağlı. Başarının anahtarı, her iki yaklaşımdan en iyi şekilde yararlanmakta yatıyor.
